Sovet dövrünün hakim ideologiyası və kommunizmin təbliğ etdiyi fəlsəfə fərdlərin şəxsiyyətinin əksinə deyil, tarix tərəfindən formalaşdığını öyrədirdi. Lakin Heydər Əliyev kimi görkəmli şəxsiyyətin həyat və fəaliyyəti göstərir ki, müəyyən şəxsiyyətlər bir xalqın taleyində həlledici rol oynaya, ictimai hadisələrin gedişatını dəyişdirə bilərlər. Müasir Azərbaycan tarixinin keşməkeşli dövrlərində Əliyevin mövcudluğunun müsbət təsiri həm açıq, həm də danılmazdır.
Sovet İttifaqının dağılmasından sonra xalqımız MDB məkanında digərləri kimi öz müqəddəratını azad şəkildə təyin etmək, milli dövlət qurmaq imkanı qazandı. Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpası, xüsusən də 1990-cı illərin əvvəllərində 1918-ci il mayın 28-də əldə edilmiş tarixi müstəqillik, keçmiş SSRİ-nin imperialist siyasətinə qarşı üzləşdikləri təqiblərə və kütləvi cəza tədbirlərinə baxmayaraq, müasir milli azadlıq hərəkatlarının mühüm rolu oldu.
Heydər Əliyevin məşhur dediyi kimi, “Müstəqilliyə nail olmaq çətindir, lakin onu qoruyub saxlamaq, əbədiliyini və əbədiliyini təmin etmək ondan da çətindir”. 1991-ci il oktyabrın 18-də tarixi dövlət müstəqilliyimizi bərpa etdikdən sonra təcrübəsiz şəxslərin yüksək vəzifələrə təyin edilməsi 1969-cu ildən 1982-ci ilə qədər Əliyevin rəhbərliyi dövründə ictimai-siyasi həyatda əldə edilmiş nailiyyətlərin məhv edilməsinə səbəb oldu. bu qazanclar, zəif qərarlar və idarəçilikdəki səriştəsizlik xaosa çevrilmiş və ölkəni vətəndaş müharibəsi həddinə çatdıran vəziyyətə səbəb oldu.
Müqəddəs ərazilərimizi qorumaq uğrunda mübarizə Bakıda hakimiyyət uğrunda gedən mübarizənin kölgəsində qaldı. Hərbi hissələr münaqişə bölgələrindən paytaxta doğru çıxarılıb, nəticədə torpaqlarımız düşmən tapdağına düşüb, bir milyondan artıq soydaşımız öz doğma yurd-yuvasından didərgin düşüb, məcburi köçkün və qaçqın vəziyyətinə düşüb. 1993-cü ilin iyun ayına qədər ölkə bölünmək və müstəqilliyini həmişəlik itirmək riski ilə üzləşmiş vətəndaş müharibəsi astanasında idi.
Daxili çəkişmələr, anarxiya və şəxsi ambisiyaların kollektiv maraqdan üstün tutulması dövlət quruculuğu səylərini ciddi şəkildə sarsıtdı. Rəqiblərimiz xaotik vəziyyəti müşahidə edərək, bundan məharətlə sui-istifadə edərək böhranı daha da dərinləşdirərək müstəqilliyimizi təhlükə qarşısında qoydular.
Milli fəlakətlə üz-üzə qalan xalq və cəmiyyət başa düşdü ki, vətəni yalnız Heydər Əliyev dühası zəngin idarəçilik təcrübəsi, dərin zəkası, dönməz iradəsi, xalqın mənafeyinə bağlılığı ilə qoruya bilər.
Belə ağır şəraitdə xalq son ümid yeri kimi dahi oğlu Heydər Əliyevə üz tutdu. İctimaiyyətin çağırışlarına və o vaxtkı hökumətin dəfələrlə müraciətlərinə qulaq asan Əliyev 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçildi.
Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkədə sabitlik bərqərar oldu, on dörd ildən artıq davam edən atəşkəs əldə olundu, “Əsrin müqaviləsi” imzalandı, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin tikintisinə başlandı. hansı indi fəaliyyətdədir.
Heydər Əliyevin qayıdışından sonra uzun illər davam edən xaos, iğtişaşlar, siyasi qeyri-sabitlik, etnik separatizm, silahlı cinayətkar qrupların zorakılıq hərəkətləri dayandırıldı. Bu ulu öndərin siyasi müdrikliyi və uzaqgörənliyi sayəsində müstəqilliyimiz, milli azadlığımız qorunub saxlandı və daha da möhkəmləndi.
Xalqın birliyinə və dəstəyinə arxalanan Heydər Əliyev öz konstitusion səlahiyyətlərindən təkcə dövlət çevrilişi cəhdlərinin qarşısını almaq üçün deyil, həm də hakimiyyəti ələ keçirmək üçün silahlı cəhdlərə qətiyyətlə son qoymaq üçün istifadə etdi. Daha sonra 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi yolu ilə Əliyevin rəhbərlik etdiyi komissiya tərəfindən hazırlanmış Konstitusiya layihəsinin qəbulu respublikamızın müstəqillik yolunda ən parlaq səhifələrindən biri kimi dayanır.
Müstəqil dövlətimizin ilk Konstitusiyasının preambulasında Azərbaycanın müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq öhdəliyi vurğulanır, eyni zamanda xalqın iradəsinin ifadəsi kimi qanunun aliliyini qoruyan hüquqi, dünyəvi dövlət qurulur.
Konstitusiyanın təhlili göstərir ki, onun kökündə hüquqi demokratik dövlət quruculuğu, cəmiyyətdə qanunun aliliyinə xidmət edən prinsiplər dayanır. Maddələrinin üçdə biri insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına həsr olunub, 12-ci maddədə isə bu hüquqların müdafiəsi dövlətin əsas məqsədi elan edilib.
Hüquqi dövlətdə həm hökumət, həm də vətəndaşlar bərabərlik əsasında, qarşılıqlı məsuliyyətlə fəaliyyət göstərirlər. Heydər Əliyevin dediyi kimi, “Hüquqi dövlətdə millət əksinə yox, hakimiyyət üçün mövcud olmalıdır”. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə ictimai-siyasi və sosial həyatın bütün sahələrində köklü islahatlara başlanılmış və bu islahatlar hazırkı Prezident tərəfindən uğurla həyata keçirilir.
Heydər Əliyev 1969-1982-ci illərdə rəhbərlik etdiyi dövrdə vəzifəsindən asılı olmayaraq heç bir məmurun, o cümlədən mərkəzi komitə katiblərinin, raykom katiblərinin qanunsuz hərəkətlərinə dözməmişdir. O, qanun pozuntularına və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə hallarına qarşı barışmaz mövqe nümayiş etdirərək, tabeliyində olan bütün vəzifəli şəxslərdən ardıcıl olaraq eyni prinsipial yanaşmanı tələb edib.
Sovet dövründə mövcud olan qaydalara görə, rayon hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərini respublika partiya təşkilatının rəhbəri şəxsən təyin edəcək, sonradan Mərkəzi Komitənin katibliyində müzakirələr aparılacaqdı. 1980-ci ilin noyabrında indiki Qəbələ rayonuna prokuror təyin olunana qədər mənim bir neçə həmkarımla birlikdə Heydər Əliyevlə görüşmək imkanım oldu. İyirmi dəqiqəyə yaxın davam edən çıxışında bizi səmimi qarşıladı və dəyərli məsləhətlərini verdi. Onun sözləri bu günə kimi ürəyimdə səslənir və onları oxucularla bölüşürəm: “Siz rayon partiya komitələrinin birinci katiblərinin köməkçilərisiniz. Birgə nizam-intizam yaratmaq üçün çalışın. Lakin bu, o demək deyil ki, siz bu işə göz yummalısınız. onların qeyri-qanuni hərəkətləri ilə mübahisə etməyə çalışın və əgər bu uğursuz olarsa, Mərkəzi Komitəyə müraciət edin.
Onun rəhbərliyindən ruhlanaraq, təyinatı aldıqdan sonra inamla xidmətimə qayıtdım. Hər nə qədər qürurverici görünsə də, qeyd etməliyəm ki, xidmətim boyu ağsaqqal dövlət xadiminin tövsiyələrinə əməl etmişəm.
Əvvəllər Heydər Əliyevlə bir dəfə görüşmək şərəfinə nail olmuşam. Hələ 1960-cı illərdə xalqımız Sovet İttifaqında az inkişaf etmiş respublikalar sırasında idi. Təsərrüfat planları çox vaxt yerinə yetirilmir, asayişin pozulması adi hal alırdı, laqeydlik ictimai həyata nüfuz edirdi — mahiyyət etibarilə, ictimai-siyasi həyatın bütün sahələrində geriləmə özünü büruzə verirdi.
Baxmayaraq ki, Bakı nefti hər iki Dünya Müharibəsi zamanı dünya miqyasında diqqəti cəlb etsə də, 1960-cı illərə qədər respublikamız və onun əhalisi Sovet İttifaqında böyük ölçüdə tanınmırdı. Lakin 1969-cu il iyulun 14-də Heydər Əliyev respublika partiya təşkilatına rəhbər təyin edildikdən sonra vəziyyət kökündən dəyişdi. 1970-ci illərin əvvəllərində iqtisadiyyat, o cümlədən sənaye və kənd təsərrüfatı nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf etməyə başladı. Bütövlükdə, Heydər Əliyevin fədakar səyləri və səmərəli rəhbərliyi bütün sahələrdə, o cümlədən sənaye, kənd təsərrüfatı, təhsil, incəsənət, mədəniyyət və sosial həyatda misilsiz nailiyyətlərə gətirib çıxarmışdır.
Heydər Əliyev Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Siyasi Bürosunun üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifələrində çalışdığı dövrdə də kommunist rejiminin qoyduğu məhdudiyyətlərə sinə gərərək, respublikamızın inkişafı naminə təbliğatını davam etdirmişdir. və Moskvanın təzyiqləri, xalqımızın daha da irəliləməsi üçün can atırdı.
Bu gün Bakını bəzəyən ən möhtəşəm bina və tikililər Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə tikilmişdir. Görkəmli layihələrə Dövlət Sarayı (indiki Heydər Əliyev Sarayı), Gülüstan Sarayı, Bakı Metropoliteninin əksər stansiyaları, Bakı Hava Terminalı və həmin dövrdə başlanmış bir çox digər mühüm tikintilər daxildir. Lakin 1982-ci ilin noyabrında Heydər Əliyev Siyasi Büroya təyin olunduqdan və Moskvaya köçdükdən sonra respublikada əldə olunan nailiyyətlər nəinki diqqətdən kənarda qaldı, hətta sıradan çıxarılmağa başladı.
Heydər Əliyevin böyük təcrübəsini, hüdudsuz enerjisini və mühüm imkanlarını nəzərə alaraq keçmiş Sovet İttifaqının 17 nazirliyinə, o cümlədən nəqliyyat nazirliklərinə rəhbərlik etmək, habelə tikinti möcüzəsi hesab edilən Baykal-Amur magistral xəttinin tikintisinə nəzarət etmək ona tapşırıldı. müvəffəqiyyətlə icra etdi.
Yadda qalan bir faktı oxucularla bölüşmək istəyirəm. 1982-ci ilin fevralında Heydər Əliyev Moskvada olarkən SSRİ Memarlar İttifaqında yaradıcı ziyalılarla görüşdü. Onun dərin, aydın və ləhcəsiz nitqi iştirakçılar tərəfindən yüksək qiymət aldı, əhəmiyyətli marağa səbəb oldu və Sovet İttifaqında əsaslı ictimai rezonansa səbəb oldu.
Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev bütün yaradıcılığı boyu demokratik prinsiplərə sadiq qalmışdır. 1998-ci ilin fevralında o, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə ölüm hökmünün cəza sistemindən çıxarılmasını tələb etdi ki, bu da cinayət qanunvericiliyində dəyişikliklərin edilməsinə və Şərqdə ilk dəfə olaraq ölüm cəzasının cinayət ədliyyə sistemindən çıxarılmasına gətirib çıxardı.
Ümummilli lider mənəvi dəyərlərə böyük önəm vermiş və 2001-ci il avqustun 13-də radio və televiziyada verdiyi bəyanatda belə demişdir: “Hər bir xalqın özünəməxsus adət-ənənələri, milli-mənəvi, dini dəyərləri vardır. Biz dini dəyərlərimiz və adət-ənənələrimizlə yanaşı, milli-mənəvi dəyərlərimizlə də fəxr edirik”.
1978-ci il aprelin 21-də Azərbaycanda sonuncu sovet Konstitusiyası qəbul ediləndə Moskvanın təzyiqlərinə və qadağalarına baxmayaraq, o vaxtkı lider Heydər Əliyevin prinsipial mövqeyi Konstitusiyaya 73-cü maddənin daxil edilməsi, Azərbaycan dilinin dövlət dili elan edilməsi ilə nəticələndi. dil – o dövr üçün cəsarətli və qətiyyətli bir hərəkət.
Təəssüflər olsun ki, 1992-ci il dekabrın 22-də Azərbaycan Milli Məclisində dövlət dili məsələsi müzakirə olundu və bu, dövlət dilinin təyinatının dəyişdirilməsini təklif edən konstitusiyaya zidd qanunun qəbuluna səbəb oldu. Bu ədalətsizlik 1995-ci il noyabrın 12-də Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə keçirilən ümumxalq səsverməsi zamanı Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyası ilə Azərbaycan dilinin qanunvericilik yolu ilə dövlət dili kimi təsdiq edilməsi zamanı aradan qaldırıldı.
1991-ci il dekabrın 25-də Azərbaycan Ali Sovetinin Milli Şurası “Latın əsaslı Azərbaycan əlifbasının bərpası haqqında” qanun qəbul edib. Lakin icra mexanizmi olmadığından qanun on ilə yaxın müddət ərzində icra olunmamış qalmışdır. Yalnız 2001-ci il iyunun 18-də Heydər Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” fərmanından sonra avqustun 1-dən bütün nazirlik və təşkilatlarda inzibati sənədləşmə latın qrafikalı əlifba ilə aparılmağa başlandı. , 2001.
Bu gün Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva mənəvi dəyərlərimizə həssaslığı təcəssüm etdirir. Onun təşəbbüsləri zəngin mədəni irsimizin, o cümlədən ənənəvi muğam sənətinin qorunub saxlanmasına və inkişafına, yüzlərlə məktəb və uşaq inkişafı obyektlərinin tikintisi və təmirinə, Heydər irsindən qaynaqlanan xeyriyyə tədbirlərinin həyata keçirilməsinə səbəb olmuşdur. Əliyevin mənəvi dəyərlərimizə bağlılığı.
Heydər Əliyev deyirdi: “İnanıram ki, mənim həyata keçirə bilmədiyim həyati məsələlər, planlar, işlər İlham Əliyev vasitəsilə Sizin dəstəyiniz və köməyinizlə həyata keçəcək. Özümə güvəndiyim qədər ona da güvənirəm və gələcəyə ümid edirəm”.
Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qarşısında hansı vəzifələr qalıb? Heydər Əliyevin çıxışlarında və görüşlərində söylədiyi fikirlərə əsaslanaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, hüquqi dövlət quruculuğu yolunda respublikamızın qarşısında duran təxmini vəzifələrə aşağıdakılar daxildir: müstəqil dövlətçiliyimizin daha da möhkəmləndirilməsi və ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi; davam edən hüquqi islahatların uğurla başa çatdırılması; xarici investorların fəal iştirakına şərait yaratmaqla milli iqtisadiyyatımızın hərtərəfli inkişafına nail olmaq; demokratiyanın davamlı tərəqqisini təmin etmək üçün insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin gücləndirilməsi və dünya birliyi ilə inteqrasiyamızın gücləndirilməsi; azad bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin məşğulluq imkanlarının təmin edilməsi, son nəticədə uğurlu iqtisadi islahatlar vasitəsilə insanların maddi rifahının və sosial təminatının yaxşılaşdırılması.
Sonda Prezident İlham Əliyevə Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəmləndirilməsində, müstəqil xarici siyasət kursunun həyata keçirilməsində, ərazi bütövlüyümüzün bərpasında, ölkə iqtisadiyyatının inkişafında, əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında, qarşıda duran vəzifələrin uğurla başa çatdırılmasında səmərəli fəaliyyət və uğurlar arzulayırıq. iqtisadi və hüquqi islahatlar.
Vəfa Bağırova
Suraxanı rayonu, 172 nömrəli tam orta məktəbin direktoru